روانشناسی تربیتی

بسمه تعالی

شناسه                                                                        نام استاد:دکتر ابوالفضل بختیاری

نام ونام خانوادگی:فروغ خدادادمحمودی                               

عنوان: خلاصه ای  ازبررسی تحقیق کیفی

مقدمه

روش پژوهش کیفی یکی از روش های تحقیق است که محقق برای بدست آوردن اطلاعات درباره موضوع مورد تحقیق ودرک وفهم بیشترپدیده خاص وواقعیت اجتماعی وادراک رفتار اجتماعی واحساس انگیزه سعی می کند خود را به جای آن افراد قرار دهد.دراین روش ازیک سری فعالیت هاچون مشاهده-مصاحبه شرکت فعالانه محقق در فعالیت تحقیقی استفاده می شود.روش پژوهش کیفی کار آسانی نیست ومحقق قبل از اینکه از این روش استفاده کند بایستی با روش آن به خوی آشنا باشد چرا که بسیاری از افراد فکر می کنند که این روش نیازی به فرمول آماری چون داده،اعداد وارقام ندارد اما می توان گفت این موضوع صحیح نیست.پژوهش کیفی می تواند دشوارتر از پژوهش های دیگر باشد چون محقق باید به شرح تفضیلی موضوع بپردازد ودراین خصوص مهارت محقق شرط لازم می باشد.دراین نوشتار با توجه به اهمیت موضوع به خلاصه ای از چگونگی پژوهش کیفی خواهیم پرداخت.

پزوهش کیفی فرایند جستجوی منظم به منظور پی بردن به یک موقعیت نامعین اجتماعی یا انسانی است.((در این فرایند پژوهشگر تصویری کل گرا و تاریخی از طریق تحلیل واژگانبه دست می دهد.نظر افراد ذی ربط را به تفضیل گزارش می کند و بررسی را در محیط طبیعی به انجام می رساند. تحقیق کیفی با استفاده از چندین شیوه متکی بر رویکردهای تفسیری وطبیعت گرایانه انجام می پذیرد.این تحقیق مجموعه ای ازشواهد تجربی وشیوه های گردآوری داده را شامل می شود.ازجمله می توان به داده های حاصل ازمصاحبه، تجربه های شخصی ،زندگی نامه مشاهده مستقیم اسناد تاریخی ومتون تصویری که لحظه های مهم زندگی را تصویر کرده وبه آن معنی می بخشد در انجام تحقیق کیفی از شیوه های رایج مورد استفاده در برخی رشته ها استفاده می شود.در پژوهش کیفی رویکردهای میان رشته ای برای شناخت کل گرا(جامع تر)از پدیده های مربوط به علوم تربیتی،روانشناسی،جامعه شناسی،و.به کار می روند.

ویژگی های پژوهش کیفی شامل:1-مطالعه پدیده مورد بررسی در شرایط طبیعی2-مشاهده مستقیم پژوهشگربه عنوان ابزار اصلی گرداوری داده ها3-داده های گرداوری شده به صورت واژگان یا تصویر4-پیامد حاصل پژوهش به عنوان یک فرایند و نه برونداد5-تحلیل داده ها از طریق استقرایی وتوجه به ویژگی های جزئی5-استفاده از زبان گفتاری6-پی جویی مسئله از طریق استدلال

تحقیقات کیفی در مقایسه با تحقیق کمی با تعدادی کم از مشاهدات و تعدادی زیاد از جنبه های مورد مطالعه سروکار دارد.

زمانی که بخواهیم یک پدیده را از جهات گوناگون مورد بررسی قرار دهیم از تحقیق کیفی استفاده می کنیم.واین تحقیق به صورت مکمل تحقیق کمی قلمداد می شود. انجام پژوهش کیفی برای پژوهشگری میسر است که دارای شرایطی چون1-تمایل به انجام کار میدانی گسترده داشته باشد.2-پژوهشگر ساعات بسیاری را به کار میدانی بپردازد تا بتواند به عنوان ((خودی))ونه غریبه به سیمائی درونی از پدیده مورد مطالعه دست یابد،در فرایند پیچیده ووقت گیر تحلیل داده درگیرشود.پردازش انبوهی از داده ها وتقلیل آنها به چند مقوله را طالب باشد.3-بیان نوشتاری تفضیلی درباره داده ها را بتواند تدوین کند.4-در فراین تحقیق از دستورالعمل های ثابت یا شیوه های ویژه پیروی نمی نماید بلکه مراحل اجرای پژوهش آن را به طور مستمر با گرداوری داده های جدید غنی کرده ومتحول می سازد.

فردی که بخواهد به انجام تحقیق کیفی بپردازد لازم است دراین مورد به درستی برای استفاده از رویکرد تحقیق کیفی توجیه شود.

این دلایل هشت مورد است که شامل:1-پژوهش کیفی را وقتی به کارببرید که ماهیت سوال تحقیق چنان باشد که تدوین واجرای آن را توجیه کند.در تحقیق کیفی معمولا سوال های تحقیق باا واژه چه وچگونه شروع می شودب طوری که پاسخ به آنها نمایان سازد که چه وضعیتی وجود دارد.2-پژوهش کیفی را در صورتی بکار رید کع لازم باشد پدیده مورد مطالعه از ابعاد مختلف مورد جستجو قرار گیرد .

3-تحقیق کیفی را در صورتی بکار برید که بخواهید تصویری تفصیلی از پدیده های مورد مطالعه بدست آورید.4- از تحقیق کیفی در صورتی استفاده کنید که بخواهید افراد را در شرایط طبیعی شان مورد مطالعه قرار دهید.5-روش پژوهش کیفی را در صورتی مورد استفاده قرار دهید که بخواهید در فرآیند یافتن حل مسئله و نیز اقدام برای رفع یا کاهش آن شخصا" اقدام کننده باشید.6- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربید که زمان و منابع کافی برای گرداوری داده از طریق عملیات میدانی در اختیار باشد و بتوان داده های کلامی را بصورت متن تهیه شده تحلیل کرد. 7- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربرید که مخاطبان پژوهش پذیرای این نوع پژوهش باشند . خودشان در این باره از آگاهی قبلی برخوردار باشند.8- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربرید که بخواهید نقش پژوهشگر را به عنوان یادگیرنده فعال برجسته کنید. میدانی بپردازد تا بتواند به عنوان ((خودی))ونه غریبه به سیمائی درونی اط پدیده مورد مطالعه دست یابد،در فرایند پیچیده ووقت گیر تحلیل داده درگیرشود.پردازش انبوهی از داده ها وتقلیل آنها به چند مقوله را طالب باشد.3-بیان نوشتاری تفضیلی درباره داده ها را بتواند تدوین کند.4-در فراین تحقیق از دستورالعمل های ثابت یا شیوه های ویژه پیروی نمی نماید بلکه مراحل اجرای پژوهش آن را به طور مستمر با گرداوری داده های جدید غنی کرده ومتحول می سازد.فردی که بخواهد به انجام تحقیق کیفی بپردازد لازم است دراین مورد به درستی برای استفاده از رویکرد تحقیق کیفی توجیه شود.

این دلایل هشت مورد است که شامل:1-پژوهش کیفی را وقتی به کارببرید که ماهیت سوال تحقیق چنان باشد که تدوین واجرای آن را توجیه کند.در تحقیق کیفی معمولا سوال های تحقیق باا واژه چه وچگونه شروع می شودب طوری که پاسخ به آنها نمایان سازد که چه وضعیتی وجود دارد.2-پژوهش کیفی را در صورتی بکار رید کع لازم باشد پدیده مورد مطالعه از ابعاد مختلف مورد جستجو قرار گیرد .

3-تحقیق کیفی را در صورتی بکار برید که بخواهید تصویری تفصیلی از پدیده های مورد مطالعه بدست آورید.4- از تحقیق کیفی در صورتی استفاده کنید که بخواهید افراد را در شرایط طبیعی شان مورد مطالعه قرار دهید.5-روش پژوهش کیفی را در صورتی مورد استفاده قرار دهید که بخواهید در فرآیند یافتن حل مسئله و نیز اقدام برای رفع یا کاهش آن شخصا" اقدام کننده باشید.6- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربید که زمان و منابع کافی برای گرداوری داده از طریق عملیات میدانی در اختیار باشد و بتوان داده های کلامی را بصورت متن تهیه شده تحلیل کرد. 7- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربرید که مخاطبان پژوهش پذیرای این نوع پژوهش باشند . خودشان در این باره از آگاهی قبلی برخوردار باشند.8- پژوهش کیفی را در صورتی بکاربرید که بخواهید نقش پژوهشگر را به عنوان یادگیرنده فعال برجسته کنید. مراحل تحقیق کیفی شامل :1-انتخاب موضوع تحقیق و بیان مسئله 2- بررسی پیشینه 3-بیان هدف یا سئوال تحقیق و مشخص کردن افراد مورد مطالعه 4-انتخاب طرح تحقیق کیفی و توجیه آن5-گردآوری داده ،تحلیل و تفسیر آنها 6-تهیه گزارش تحقیق و ارزیابی آن

طراحی یک طرح تحقیق شامل چند ویژگی خاص است: 1-رویکرد کلی را برای انجام تحقیق برنامه ریزی می کند2- برخی اجزای تحقیق کیفی مانند این که چه میزان از پیشینه تحقیق در ابتدای گزارش تحقیق گنجانده شود و تا چه اندازه چهار پوب نظریه تحقیق را هدایت کند امر تردید برانگیز است یا این که آیا پژوهشگر به تأیید پذیر بودن طرح  تحقیق اشاره کند و این که چگونه پژوهشگر با این تریدها روبه رو می ود باعث می شود که پژوهش کیفی با پژوهش علوم انسانی ،رفتاری و اجتماعی متفاوت شود3-چهارچوب گزارش کیفی با پژوهش کمی متفاوت است مثلا" پایان نامه ممکن است بجای 5 فصل شامل 8 فصل شود

در طراحی یک پژوهش کیفی پژوهشگر مجموعه ایی از مفروض های فلسفی را که می تواند مطالعه را هدایت کند بیان می نماید. این مفروضه ها درک ما را از دانش نمایان میکند. دانش در درون معنی های نهفته است که درک فرد را می سازند و می توان از خلال صحبت افراد درباره معنی هاای بیان شده به دانش پی برد دانش با ارزش فردی ،سو گیری هاای شخصی،فرایند مطالعه و محیطی که مطالعه در آن انجام می شود وابسته است.در طرح تحقیق کیفی چشم انداز مشخصی را هدف قرار داده و با اقدام به ایجاد تغییر می پردازیم  مسائلی که در این گونه پژوهش ها مورد استفاده است مربوط به فرد ،جامعه ،فرهنگ و مسائل عملی در مورد انسان ارتباط دارد برای مطالعه چنین موضوعاتی از سئوال های پژوهشی باز استفاده می کنیم و هدف از این گونه پژوهش ها این است که به شرکت کنندگانی که  در فرآیند تحقیق می خواهیم در مورد آنها تحقیق کنیم گوش فرا دهیم و پرسش های ما در فرآیند تحقیق تغییر می کند تا درک ما را از مسئله پژوهش نمایان کند . در موقع عملیات میدانی این پرسش ها را برای گردآوری واژگان و تصاویر مورد استفاده قرار می دهیم در پژوهش کیفی جنبه های اخلاقی ،کسب رضایت افراد پاسخ دهنده ، اصل محرمانه بودن اطلاعات  و دادها مورد توجه قرار می گیرد.در این پژوهش از ماتریس،جدول نمایش داده استفاده می شود . در این پژوهش نمایش دادها تا اندازه ایی براساس پاسخ های حاصل از پاسخ دهنده گان و بر تفسیر پژوهشگر استوار است .متن گزارش تحقیق می تواند بصورت های گوناگون عررضه شود بصورت یک نظریه توصیف ،بیان تفضیلی یک نقطه نظر، یک مدل انتزایی . متن گزارش تحقیق کیفی نمایانگر خلاقیت نویسنده است و بهترین پژوهش های کیفی  خواننده را در موقع مطالعه گزارش تحقیق مسحور می سازد.

نتیجه گیری:

پژوهش کیفی اغلب به روش هایی گفته می شود که به منظور بدست آوردن داده های ذهنی بکار می رود .روش های اصلی این رویکرد شامل مشاهده(مستقیم یا مشارکتی)مصاحبه(روایتی یا عمیق) وروش های غیر مداخله ای است. وبروندادپژوهش کیفی اطلاعات  توصیفی است که می تواند به فهم بهتر،احساسات ،عواطف و افکار آزمودنی ها کمک می کند واین پژوهش بدنبال شناخت ودرک افراد است و با پژوهش های کیفی می توان گفت که افراد چگونه فکر می کنند-درباره چه می اندیشند-چرا وچگونه به ارزیابی وتصمیم گیری می پردازند ازسویی این پژوهش به محقق کمک می کند تا از تجربه ها وارزش های افراد شناخت پیدا کند.در اخر می توان گفت این پژوهش مستم شرح موضوعات پیچیده ای است  ومحققین باید مهارت های خود را در این زمینه گسترده نمایند دراین نوشته به شرح مختصری از برسی روش تحقیق کیفی پرداختییم

منابع:بازرگان،عباس(1389).مقدمه ای بر روش های تحقیق کیفی وآمیخته :رویکردهای متداول در علوم رفتاری.(چاپ ششم).تهران:نشر دیدار.